Wat is een complottheorie en waarom geloven mensen hierin?

Een complottheorie is een idee dat iets gebeurd is door een geheim plan. 

Zoals: "China heeft corona gemaakt om de westerse samenleving te verstoren."

Hoe herken ik een complottheorie?

• Het start geloofwaardig, maar wordt alsmaar ingewikkelder
• Veel dingen in het verhaal zijn wel héél toevallig
• Een kleine, machtige groep zou erachter zitten
• Het gaat over een geheim plan
• Het verhaal claimt de 'echte' waarheid te zijn
• De groep vertrouwt de overheid, media en wetenschap niet
• Het maakt mensen bang of boos
• Factcheckers zeggen dat het niet waar is, zoals 'de Checkers' op Instagram
• Wie het niet gelooft, wordt dom genoemd

Waarom geloven we complottheorieën? 

1. Een complottheorie geeft antwoorden

Is iets emotioneel, onbegrijpelijk of onaangenaam? Dan zoeken we naar antwoorden. Een complottheorie geeft dan een verklaring die makkelijker te geloven is dan de waarheid. 

2. We hebben geleerd om te twijfelen

De geschiedenis heeft ons geleerd dat je kritisch moet staan tegenover heersende ideeën. Vroeger dachten mensen bijvoorbeeld dat de zon rond de aarde draaide, maar later bleek dat omgekeerd te zijn.

3. Iemand anders de schuld geven

Voelen we ons kwetsbaar of vinden we iets onrechtvaardig? Dan doet het deugd om iemand de schuld te kunnen geven. Dat helpt ons om beter met onze gevoelens om te gaan.

4. Internet en sociale media verspreiden ze snel

Complottheorieën bestaan al sinds de middeleeuwen, maar het is nu anders door het internet en sociale media.

• Via het internet verspreiden ze zich veel sneller.
• Mensen die erin geloven, vinden elkaar makkelijker en versterken elkaars ideeën.
• Algoritmes helpen ook nog eens: bekeek je eerder iets over een complottheorie? Dan krijg je er automatisch meer te zien.

5. We horen graag bij een groep 

Rond complottheorieën ontstaan soms sociale media-pagina’s, geheime groepen, discussiefora en zelfs websites. Mensen vinden het vaak fijn om erbij te horen. Ze denken dat ze toegang hebben tot speciale kennis die anderen niet kennen, en dat geeft hen een bijzonder gevoel.

Zijn sommige complottheorieën waar?

Ja, heel soms. Voorbeeld: de CIA heeft inderdaad geprobeerd om met hypnose gedachten te beïnvloeden. 

Maar dat gebeurt bijna nooit.

Hoe praat ik met anderen over complottheorieën?

Hebben je vrienden of familieleden een andere mening dan jij? Wil je erover praten maar heb je geen zin in ruzie?

Zie: Hoe praat ik met iemand met een andere mening?