Verkiezingen: wat gebeurt erna?

Gestemd, wat gebeurt er nu?

Geduld geduld! Na de verkiezingen is er niet direct een nieuwe regering. Dit kan soms even duren.

Er zijn verschillende stappen.

1. Parlement: zetels verdelen

Na afloop van de verkiezingen worden de stemmen geteld die elke politieke partij heeft gekregen. Deze stemmen bepalen de samenstelling van het parlement.

Een partij die veel stemmen heeft gehaald, krijgt veel vertegenwoordigers (of, zetels) in het parlement. Een partij die minder stemmen haalde, krijgt minder. Hoe meer zetels een politieke partij heeft, hoe sterker die partij is.

De verdeling van de zetels in het parlement wordt ook wel het systeem D'Hondt genoemd. VRT legt netjes uit hoe de zetels verdeeld worden en wie er dan naar het parlement gaat.

In België kan je op volksvertegenwoordigers stemmen. Jouw stem heeft dus grote invloed op de samenstelling van het parlement. Je kan niet op ministers stemmen, dit gebeurt tijdens de regeringsonderhandelingen.

2. Regering van lopende zaken

De dag na de verkiezingen biedt de Eerste Minister van de vorige regering ontslag aanbieden bij de Koning. Deze vorige regering blijft in functie totdat de volgende regering gevormd is. Deze regering noemt men de regering van lopende zaken. Op deze manier kunnen belangrijke beslissingen genomen worden, ook als de volgende regering nog niet gevormd is.

Zo duurde het in 2020 wel 494 dagen totdat de nieuwe regering De Croo gevormd was!

3. Regering: onderhandelingen tussen partijen

De volgende stap is de onderhandeling om een regering te vormen. Hier moeten twee of meer partijen samenwerken om een meerderheid te vormen. Samen moeten ze minstens de helft van de zetels + 1 hebben in het parlement. Die meerderheid noemen we een coalitie.

Om dit te bereiken moeten deze partijen eerst een akkoord bereiken over welke punten uit hun programma ze samen willen realiseren. Als ze willen samenwerken, moeten ze uiteraard rekening houden met elkaars ideeën. Elke partij zal een deel van haar wensen moeten laten vallen. Zo begrijp je meteen dat niet alles wat de politieke partijen beloven voor de verkiezingen, ook echt kan worden uitgevoerd.

Hoe de regering gevormd moet worden, staat niet in de wet geschreven. Dat gebeurt volgens ongeschreven politieke regels. Wanneer er een federale regering (voor heel België) gevormd wordt, dan speelt de Koning een belangrijke rol. Hij duidt een informateur of formateur aan:

• Een belangrijk politicus van de grootste partij informeert bij de andere partijen wat zij willen. Die politicus noemt men de informateur. De keuze voor een informateur gebeurt wanneer er meerdere coalities mogelijk zijn of wanneer de regeringsonderhandelingen moeilijk verlopen. Omdat elke partij een ander programma heeft, is het soms moeilijk om tot afspraken te komen. Hoe groter het verschil in programma’s, hoe moeilijker het is om een compromis te vinden.

• De formateur heeft als taak de regering te vormen en de partijprogramma's op één lijn te krijgen. Dat document noemen we het regeerakkoord. Hierin staan alle punten waaraan de regeringspartijen samen zullen werken.

De partijen die het regeerakkoord ondertekenen vormen samen de regering. Binnen de partij wordt dan beslist wie de ministers worden. De sterkste partij binnen de meerderheid mag het meeste ministers aanstellen.

4. Vertrouwensstemming

Wanneer de regering gevormd is, leggen de ministers de eed af in het Vlaams Parlement en de federale ministers bij de Koning.

Daarna volgt er een debat en vertrouwensstemming in het parlement over het regeerakkoord. Als het parlement met een meerderheid stemt, geeft ze haar vertrouwen aan de regering.

Deze ploeg kan dan aan de slag voor vijf jaar tot aan de volgende verkiezingen, of in elk geval tot zolang de meerderheid van de volksvertegenwoordigers haar steunt.

YouTuber Mierol vat de regeringsvorming nog eens mooi samen voor WAT WAT!

^{ARTIKEL: Kiki Berkers en Pamela Baruti, studenten politieke wetenschappen}